Truyện dài
nhiều kỳ (feuilleton) là một thể loại báo chí đã xuất hiện rất lâu trên các
nhật báo. Theo nhà phê bình Lại Nguyên Ân “...báo chí tiếng Việt ở miền Bắc
những năm 1950 trở về trước, báo chí ở miền Nam trước năm 1975, hầu hết tiểu
thuyết và truyện dài nói chung đều xuất hiện dưới dạng đăng nhiều kỳ trên báo
trước khi in thành sách riêng”. Còn nhà văn Sơn Nam cho biết ở Nam kỳ và làng
báo Sài Gòn xuất hiện tiểu thuyết feuilleton từ những năm 1930. Việc đăng tải
tiểu thuyết đều kỳ trên báo hằng ngày này nhằm đáp ứng nhu cầu đọc hàng ngày
của công chúng và đây cũng là cách mà một tờ báo dùng để ‘câu’ (như là câu
‘viu’ ngày nay).
BÁO TUỔI TRẺ
VÀ TRUYỆN DÀI NHIỀU KỲ
LÊ VĂN NGHĨA
Ngày trước báo ngày hay báo tuần,
đều đăng tiểu thuyết nhiều kỳ. Một tờ báo xuất bản trong ngày có 8 trang bài vở
và 4 trang quảng cáo. Trong 8 trang bài, thường đăng nhiều tiểu thuyết. Trước
kia một trong những tác giả viết truyện dài kỳ nổi tiếng của lúc đó là Hồ Biểu
Chánh (tác giả những bộ truyện nổi tiếng “Tỉnh mộng”, “Cay đắng mùi đời”, “Ngọn
cỏ gió đùa”), đứng hàng thứ hai là Phú Đức (“Châu về hiệp phố”, “Căn nhà bí
mật”…) đã làm độc giả thời ấy chờ đợi hàng ngày. Báo chí Sài Gòn trước 75,
không thể không kể tên những nhà văn viết truyện dài kỳ ăn khách như Bà Tùng
Long, Dương Hà, Bà Lan Phương, Dương Trữ La, Lê Xuyên, Vũ Bình Thư…và có một
thời kỳ các nhật báo chạy đua đăng thật sớm tiểu thuyết võ hiệp của Kim Dung,
tiểu thuyết tình cảm của Quỳnh Giao.
1.
Trong bài này tôi không đi sâu vào chi tiết về
thể loại nầy trên báo chí ngày xưa mà chỉ muốn đề cập đến báo Tuổi Trẻ những
ngày đầu, trong cơn ‘chòi đạp’ thoát thai khỏi tình trạng bao cấp của mình, đã
biết áp dụng thể loại nầy để đáp ứng nhu cầu của bạn đọc cũng như để bạn đọc
biết đến mình hơn.
Báo Tuổi Trẻ TPHCM là tờ báo thứ hai đăng truyện dài kỳ sau báo Sài Gòn Giải Phóng đăng ‘Chân Dung Một Quản Đốc’ của nhà văn Nguyễn Hiểu Trường (Trần BạchĐằng) khi đăng ‘Vụ Án Hồ Con Rùa’(VAHCR) của nhà văn-nhà báo Huỳnh Bá Thành.(1) Bắt đầu từ số báo 21/9/năm 1982, chương đầu tiên của ‘VAHCR’xuất hiện đã thu hút được sự quan tâm của công chúng. Sự quan tâm nầy bắt nguồn từ một sự kiện có thật là vào năm 1976 Hồ Con Rùa bị bọn phá hoại đặt chất nổ với mục đích "giải thoát cho đuôi rồng để nó phá chính quyền mới" và bọn đầu sỏ đã bị lực lượng an ninh tóm gọn. Vì công tác trong ngành công an nên nhà văn Huỳnh Bá Thành có điều kiện tiếp cận tư liệu và –dù là truyện dài, có tính hư cấu- nhưng dù sao anh cũng dựa vào một sự kiện được quần chúng quan tâm .Điều nầy đã đánh đúng tâm lý độc giả. Phần nữa, trong thời gian đó, độc giả Sài gòn,thường có thói quen đọc báo để tìm hiểu thời sự và đọc truyện dài kỳ của các tác giả yêu thích để giải trí- lại không có tờ báo nào đáp ứng yêu cầu nầy. Chính vì hai lý do trên mà ‘VAHCR’ đã tạo được tiếng vang. Sau 51 kỳ báo, chương cuối cùng kết thúc vào 25/1 năm 1983.
Bây giờ, nếu để được đăng một truyện dài kỳ trên báo, các tác giả thường phải viết xong bản thảo và gửi truyện đến cho tòa soạn. Nhưng khi viết ‘VAHCR’ thì anh Huỳnh Bá Thành chỉ viết hàng ngày và gửi đúng số trang cho Tòa soạn sắp chữ. Tôi nhớ, đến đúng ngày quy định, không thấy bóng dáng chiếc xe La Dalat của anh là chúng tôi gần như lên ruột, vì không biết sẽ phải đắp vảo chỗ trống như thế nào đây. Cũng may, thời ấy báo T.T chỉ ra ba số một tuần, nên anh Thành không bị áp lực lớn chứ như bây giờ thì có nước mà ‘thắt họng’. Tuy vậy, trong lúc trà dư tửu hậu anh thường tầm sự, đôi lúc anh cũng bí rị nên cho hai nhân vật cứ nói tới, nói lui cho đủ số trang và chờ cho tác giả có cảm hứng. để triển khai tiếp câu chuyện. Có khi, anh đi xa không về kịp, anh cũng nhờ một người bạn viết cho một vài kỳ bằng…cách cho các nhân vật đối thoại lòng vòng để khi anh trở về có thể bắt nhịp lại câu chuyện một cách dễ dàng.
Báo Tuổi Trẻ TPHCM là tờ báo thứ hai đăng truyện dài kỳ sau báo Sài Gòn Giải Phóng đăng ‘Chân Dung Một Quản Đốc’ của nhà văn Nguyễn Hiểu Trường (Trần BạchĐằng) khi đăng ‘Vụ Án Hồ Con Rùa’(VAHCR) của nhà văn-nhà báo Huỳnh Bá Thành.(1) Bắt đầu từ số báo 21/9/năm 1982, chương đầu tiên của ‘VAHCR’xuất hiện đã thu hút được sự quan tâm của công chúng. Sự quan tâm nầy bắt nguồn từ một sự kiện có thật là vào năm 1976 Hồ Con Rùa bị bọn phá hoại đặt chất nổ với mục đích "giải thoát cho đuôi rồng để nó phá chính quyền mới" và bọn đầu sỏ đã bị lực lượng an ninh tóm gọn. Vì công tác trong ngành công an nên nhà văn Huỳnh Bá Thành có điều kiện tiếp cận tư liệu và –dù là truyện dài, có tính hư cấu- nhưng dù sao anh cũng dựa vào một sự kiện được quần chúng quan tâm .Điều nầy đã đánh đúng tâm lý độc giả. Phần nữa, trong thời gian đó, độc giả Sài gòn,thường có thói quen đọc báo để tìm hiểu thời sự và đọc truyện dài kỳ của các tác giả yêu thích để giải trí- lại không có tờ báo nào đáp ứng yêu cầu nầy. Chính vì hai lý do trên mà ‘VAHCR’ đã tạo được tiếng vang. Sau 51 kỳ báo, chương cuối cùng kết thúc vào 25/1 năm 1983.
Bây giờ, nếu để được đăng một truyện dài kỳ trên báo, các tác giả thường phải viết xong bản thảo và gửi truyện đến cho tòa soạn. Nhưng khi viết ‘VAHCR’ thì anh Huỳnh Bá Thành chỉ viết hàng ngày và gửi đúng số trang cho Tòa soạn sắp chữ. Tôi nhớ, đến đúng ngày quy định, không thấy bóng dáng chiếc xe La Dalat của anh là chúng tôi gần như lên ruột, vì không biết sẽ phải đắp vảo chỗ trống như thế nào đây. Cũng may, thời ấy báo T.T chỉ ra ba số một tuần, nên anh Thành không bị áp lực lớn chứ như bây giờ thì có nước mà ‘thắt họng’. Tuy vậy, trong lúc trà dư tửu hậu anh thường tầm sự, đôi lúc anh cũng bí rị nên cho hai nhân vật cứ nói tới, nói lui cho đủ số trang và chờ cho tác giả có cảm hứng. để triển khai tiếp câu chuyện. Có khi, anh đi xa không về kịp, anh cũng nhờ một người bạn viết cho một vài kỳ bằng…cách cho các nhân vật đối thoại lòng vòng để khi anh trở về có thể bắt nhịp lại câu chuyện một cách dễ dàng.
2.
Mở Wikipedia để tìm truyện dài ‘Ván Bài Lật
Ngữa’ (VBLN) thì chỉ thấy nói về phim và diễn viên Nguyễn Chánh Tín. Thật ra,
đây là một truyện dài kỳ thứ hai của báo Tuổi Trẻ đăng từ ngày 6/8/83 và kết
thúc ngày 10/11/1987 với con số dài kỷ lục là 294 kỳ. Người viết truyện… quá
dài kỳ nầy là nhà văn Nguyễn Trường Thiên Lý ( Trần Bạch Đằng)(2). Truyện nầy cũng
vô cùng hấp dẫn vì dựng nên một nhân vật tình báo đẹp trai, tài năng dựa trên
nguyên mẫu nhà tình báo Phạm Ngọc Thảo một mình chiến đấu trong lòng chế độ
Tổng Thống Ngô Đình Diệm. Với sự dầy công nghiên cứu của mình, ông Trần Bạch
Đằng đã tái hiện lại những nhân vật lịch sử trong thời đại Ngô Triều như Ngô
Đình Nhu, Trần Lệ Xuân, Trần Kim Tuyến, Lại Hữu Tài, LM Ngô Đình Thục…Tất
nhiên, khỏi phải nói thì bạn cũng biết sức hút của truyện dài kỳ nầy hấp dẫn
độc giả như thế nào.
Không khác gì cách viết tác giả ‘VAHCR’, nhà văn Trần Bạch Đằng cũng cho Nguyễn Thành Luân chiến đấu…từng ngày vì ông viết truyện dài kỳ nầy hàng ngày. Có lúc, ông bệnh nằm điều trị tại bệnh viện Chợ Rẫy, chị Lê Thị Cúc, nhân viên văn phòng phải vào bệnh viện để nghe ông đọc truyện mà ghi chép lại rồi đem về tòa soạn. Lúc ấy, chúng tôi trêu chị Cúc ‘Chị không được bệnh, chị mà bệnh là báo phải cáo lỗi vì Nguyễn Thành Luân không ai chép’. Mỗi khi chị Cúc từ bệnh viện về là tụi tôi xúm lại hỏi ‘Sao hôm nay, Nguyễn Thành Luân ra sao?, hoặc ‘Nguyễn Thành Luân hết bệnh chưa?’
Sau một khoảng thời gian dài, truyện dài kỳ mới xuất hiện trở lại trên Tuổi Trẻ. Lần nầy, tác giả phải đưa trước bản thảo đã xong để Ban biên tập duyệt. Đó là truyện phim ‘Vượt Sóng’ do tôi viết. Sau khi được BBT thông qua, ‘Vượt Sóng’ xuất hiện trên số báo ra ngày 14/3/96 và kết thúc ngày 27/4 năm đó. Lúc ấy, hàng ngày tôi phải đọc lại, chỉnh sửa bản thảo và quan trọng là phải chọn cái kết thật hấp dẫn rồi ngưng giữa chừng để …(bạn đọc) đón đọc kỳ sau. Đó là kỹ thuật quan trọng trong việc viết truyện nhiều kỳ mà các nhà văn chuyên trị thể loại nầy phải tuân theo.Truyện phim viết về môt Sinh Viên trong phong trào SVHS Sài gòn bị bắt giam giữ tại các nhà tù và sau cùng vượt ngục tại Côn đảo. Truyện có nhiều yếu tố hấp dẫn để …câu rê bạn đọc như những mối tình đẹp và nên thơ, chiến đấu trên đường phố, chịu đựng tra tấn trong tù, vượt ngục Côn Đảo, lênh đênh trên sóng nước đại dương vân vân và vân vân nên cũng kéo được 20 kỳ.
Không khác gì cách viết tác giả ‘VAHCR’, nhà văn Trần Bạch Đằng cũng cho Nguyễn Thành Luân chiến đấu…từng ngày vì ông viết truyện dài kỳ nầy hàng ngày. Có lúc, ông bệnh nằm điều trị tại bệnh viện Chợ Rẫy, chị Lê Thị Cúc, nhân viên văn phòng phải vào bệnh viện để nghe ông đọc truyện mà ghi chép lại rồi đem về tòa soạn. Lúc ấy, chúng tôi trêu chị Cúc ‘Chị không được bệnh, chị mà bệnh là báo phải cáo lỗi vì Nguyễn Thành Luân không ai chép’. Mỗi khi chị Cúc từ bệnh viện về là tụi tôi xúm lại hỏi ‘Sao hôm nay, Nguyễn Thành Luân ra sao?, hoặc ‘Nguyễn Thành Luân hết bệnh chưa?’
Sau một khoảng thời gian dài, truyện dài kỳ mới xuất hiện trở lại trên Tuổi Trẻ. Lần nầy, tác giả phải đưa trước bản thảo đã xong để Ban biên tập duyệt. Đó là truyện phim ‘Vượt Sóng’ do tôi viết. Sau khi được BBT thông qua, ‘Vượt Sóng’ xuất hiện trên số báo ra ngày 14/3/96 và kết thúc ngày 27/4 năm đó. Lúc ấy, hàng ngày tôi phải đọc lại, chỉnh sửa bản thảo và quan trọng là phải chọn cái kết thật hấp dẫn rồi ngưng giữa chừng để …(bạn đọc) đón đọc kỳ sau. Đó là kỹ thuật quan trọng trong việc viết truyện nhiều kỳ mà các nhà văn chuyên trị thể loại nầy phải tuân theo.Truyện phim viết về môt Sinh Viên trong phong trào SVHS Sài gòn bị bắt giam giữ tại các nhà tù và sau cùng vượt ngục tại Côn đảo. Truyện có nhiều yếu tố hấp dẫn để …câu rê bạn đọc như những mối tình đẹp và nên thơ, chiến đấu trên đường phố, chịu đựng tra tấn trong tù, vượt ngục Côn Đảo, lênh đênh trên sóng nước đại dương vân vân và vân vân nên cũng kéo được 20 kỳ.
3.
Phải công nhận rằng, nhờ truyện dài kỳ trên báo
Tuổi Trẻ đã hấp dẫn nhiều bạn đọc và cũng ngược lại nhờ tờ báo mà truyện dài kỳ
được phổ biến rộng rải. Một quyển tiểu thuyết dù hay cách mấy nhưng số số lượng
in cao nhất cũng vài chục ngàn làm sao so với tira trên 300 ngàn. Ngoài ra, có
trường hợp lại tạo nên một sự thành công vượt trội nhờ sự ủng hộ của độc giả về
cái hay của tác phẩm cũng như chính kiến trong lĩnh vực nghê thuật. Đó là
trường hợp ‘Cánh Đồng Bất tận’ của Nguyễn Ngọc Tư.(NNT)(3)
Một hôm, nhà thơ Thu Nguyệt đưa cho tôi một công văn của Sở VHTT tỉnh Cà Mau phê bình truyện ‘CĐBT’ đăng trên báo Văn Nghệ Trung Ương ngày 13.8.2005 để tôi nghiên cứu viết bênh vực NNT trên báo Tuổi Trẻ Cười. Đọc công văn xong, tôi bèn nói với nhà thơ Thu Nguyệt: ‘Chị nên chuyển công văn nầy cho báo Tuổi Trẻ ngày. Báo Tuổi Trẻ Cười làm vụ nầy không ‘ép-phê’ bằng báo ngày, Thúy Nga (1) ‘mặn’ mấy vụ nầy lắm’.
Đúng như tôi suy nghĩ, sau đó, báo Tuổi Trẻ từ ngày 21/11/2005 bắt đầu đăng truyện‘CĐBT’ của tác giả nữ ở tận Cà Mau nầy với lời mào đầu rất hay của Thúy Nga ‘CĐBT Bạn đã đọc chưa?...Một sự xuất hiện đủ sức gây ngỡ ngàng bằng một câu chuyện man dại và khốc liệt. Vẫn là chuyện của những dòng sông, những vùng đất dọc ngang kênh rạch nhưng mọi sự ở đây đều bị đẩyđến tận cùng, đau đớn tận cùng, yêu thương đến tận cùng, cái giá mà con người ở đây phải trả cũng tận cùng oan nghiệt’ (hết trích) . Và‘tận cùng’ là, sau 5 kỳ báo được đăng rất trang trọng ở ‘chân’ hai trang 8 và 9, kết thúc vào ngày 26/11 ‘CĐBT’ trở nên hiện tượng lúc đó. Tên của tác giả NNT trở nên ‘hot’ hơn mặc dù trước đó cô Tư đã được nhiều giải thưởng nhưng cũng chưa tạo được độ nóng như khi ‘CĐBT’ xuất hiên trên T.T và bản thân tác giả cũng lãnh nhuận bút khá là…
Đọc tiếp kỳ sau ( Đây là cách câu ‘viu’ của truyện dài kỳ. Thực ra, bài đến đây là chấm hết).
Một hôm, nhà thơ Thu Nguyệt đưa cho tôi một công văn của Sở VHTT tỉnh Cà Mau phê bình truyện ‘CĐBT’ đăng trên báo Văn Nghệ Trung Ương ngày 13.8.2005 để tôi nghiên cứu viết bênh vực NNT trên báo Tuổi Trẻ Cười. Đọc công văn xong, tôi bèn nói với nhà thơ Thu Nguyệt: ‘Chị nên chuyển công văn nầy cho báo Tuổi Trẻ ngày. Báo Tuổi Trẻ Cười làm vụ nầy không ‘ép-phê’ bằng báo ngày, Thúy Nga (1) ‘mặn’ mấy vụ nầy lắm’.
Đúng như tôi suy nghĩ, sau đó, báo Tuổi Trẻ từ ngày 21/11/2005 bắt đầu đăng truyện‘CĐBT’ của tác giả nữ ở tận Cà Mau nầy với lời mào đầu rất hay của Thúy Nga ‘CĐBT Bạn đã đọc chưa?...Một sự xuất hiện đủ sức gây ngỡ ngàng bằng một câu chuyện man dại và khốc liệt. Vẫn là chuyện của những dòng sông, những vùng đất dọc ngang kênh rạch nhưng mọi sự ở đây đều bị đẩyđến tận cùng, đau đớn tận cùng, yêu thương đến tận cùng, cái giá mà con người ở đây phải trả cũng tận cùng oan nghiệt’ (hết trích) . Và‘tận cùng’ là, sau 5 kỳ báo được đăng rất trang trọng ở ‘chân’ hai trang 8 và 9, kết thúc vào ngày 26/11 ‘CĐBT’ trở nên hiện tượng lúc đó. Tên của tác giả NNT trở nên ‘hot’ hơn mặc dù trước đó cô Tư đã được nhiều giải thưởng nhưng cũng chưa tạo được độ nóng như khi ‘CĐBT’ xuất hiên trên T.T và bản thân tác giả cũng lãnh nhuận bút khá là…
Đọc tiếp kỳ sau ( Đây là cách câu ‘viu’ của truyện dài kỳ. Thực ra, bài đến đây là chấm hết).
.
(1) Nguyên Tổng Biên Tập báo Công An TPHCM. Sinh năm
1944, mất năm 1993. Còn là một họa sĩ biếm nổi tiếng trước 75 với bút danh Ớt.
(2) Tên thật : Trương Gia Triều, sinh năm 1926 mất năm 2007. Còn có những bút danh khác như Hưởng Triều, Nguyễn Hiểu Trường, Trần Quang, AST (chỉ sử dụng khi viết báo Tuổi Trẻ Cười)
(3) Có một điều vui chung của bốn truyện dài kỳ nầy là đều được in sách và dựng thành phim
(4) Trưởng ban Văn Hóa Văn nghệ .
(2) Tên thật : Trương Gia Triều, sinh năm 1926 mất năm 2007. Còn có những bút danh khác như Hưởng Triều, Nguyễn Hiểu Trường, Trần Quang, AST (chỉ sử dụng khi viết báo Tuổi Trẻ Cười)
(3) Có một điều vui chung của bốn truyện dài kỳ nầy là đều được in sách và dựng thành phim
(4) Trưởng ban Văn Hóa Văn nghệ .
